Przepisy Kodeksu spółek handlowych zezwalają na wnoszenie do spółki wkładów w formie pieniężnej, jak i niepieniężnej – właśnie aportu. Aportem, jest taki wkład, który jest „niepieniężny”, czyli nie ma postaci określonych znaków pieniężnych, czy postaci bezgotówkowej pieniądza bankowego. Fakt wniesienia aportu do spółki ma mieć odzwierciedlenie we wniosku wnoszonym do sądu rejestrowego i w stosownym sprawozdaniu, które powinno być sporządzone przez założycieli.Istnieje gro cech, przymiotników, które pozwalają na odróżnienie wkładów pieniężnych od aportów. Wśród nich jest: możliwe określenie wartości majątkowej prawa, możliwa wycena i umieszczenie w bilansie spółki, zbywalność prawa, możliwe ustanowienie prawa, przydatność i dostępność przedmioty wkładu spółki oraz zdolność do wejścia do masy upadłościowej.
Co najważniejsze, aport musi podlegać możliwości wyceny, dokonania zapisu w bilansie. Zbywalność prawa oznacz prawo do przeniesienia własności na inny podmiot, co nie jest możliwe przy pieniężnych wkładach Natomiast możliwość ustanowienia prawa należy rozumieć jako możliwość dysponowania prawem – można przenieść na innego tylko tyle ile samemu się posiada.
W formie aportu do spółki mogą być również wnoszone prawa. Z rzeczowych praw, które mogą zostać wniesione, są następujące: własność przedsiębiorstwa, własność zorganizowanych części przedsiębiorstwa, własność rzeczy ruchomych, własność rzeczy nieruchomych, użytkowanie wieczyste, udział we współwłasności w częściach i współwłasności łącznej. Spośród praw obligatoryjnych można wnieść: wierzytelności wspólnika, przykładowo z tytułu pożyczki, która została udzielona spółce w przypadku ogłoszenia jej upadłości w terminie 2 lat licząc od dnia zawarcia umowy pożyczki, obligacje i prawa udziałowe. W przypadku wartości niematerialnych i prawnych, w formie aportu można wnieść do spółki: know-how, prawa autorskie o charakterze majątkowym, patenty na wynalazki, prawa ochronne na znaki towarowe, prawa ochronne na wzory użytkowe, prawa z rejestracji na wzory przemysłowe, topografii układów scalonych i oznaczeń geograficznych.
Wkład niepieniężny w spółce kapitałowej
Aport poddany jest ocenie pod względem zdolności aportowej, rozpatrywanej w aspekcie pozytywnym i negatywnym. Aspekt pozytywny dotyczy umożliwienia określenia wartości wkładu jako prawa majątkowego, jego wyceny, zbywalności, umożliwienia umieszczenia go w bilansie spółki, także zdolność poddania egzekucji przedmiotu wkładu. W takim podejściu aportem mogą być prawa obligatoryjne, rzeczowe, prawa majątkowe na dobrach niematerialnych. Natomiast negatywne kryteria zdolności aportowej zostały określone w kodeksie spółek handlowych. W przepisach wykazano, że przedmiotem wkładu niepieniężnego nie może być (w odróżnieniu od spółek osobowych) świadczenie pracy oraz świadczenie usług. Tym samym, aportem nie mogą być również weksle wystawione przez wspólnika na rzecz spółki, części składowe rzeczy, zobowiązania wspólnika do dokonywania w przyszłości na rzecz spółki świadczenia pieniężnego. Negatywny aspekt wnoszenia wkładów niepieniężnych odzwierciedla się również poprzez aporty pozorne i ukryte. Pod pojęciem aportów pozornych należy rozumieć aporty, które spełniły kryteriów aportów z chwilą wnoszenia ich do spółki. Zaś pod pojęciem aportów ukrytych należy rozumieć aporty powstające w sytuacji, gdy wspólnik zobowiązał się do pokrycia swoich udziałów wkładem pieniężnym a w rzeczywistości wnosi wkłady niepieniężne.
Szczególnymi rodzajami wkładów niepieniężnych są wierzytelności pracownicze, prawo do przejęcia akcji przez obligatariuszy obligacji zamiennych. Wierzytelności, o których tutaj mowa przysługują z tytułu nabytych uprawnień do udziału w zyskach spółki i stanowią zamiennik do przyznana praw do objęcia akcji pracownikom, członkom zarządu lub rady nadzorczej. Obligacji zamienne są wyjątkiem, gdyż w ich przypadku nie stosuje się przepisów dotyczących wkładów niepieniężnych.
Wkład niepieniężny w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i spółce akcyjnej
W umowie spółki z o.o. istnieje zapis, który pozwala wspólnikom na swobodne rozporządzanie wkładem wniesionym przez innych udziałowców, W przypadku, gdy przedmiotem aportu jest prawo rzeczowe, to należy określić sposób i miejsce wniesienia wkładu. Jeżeli chodzi o spółkę akcyjną, to w zamian za wkłady niepieniężne obejmowane są akcje (akcje aportowe). Akcjami aportowymi są akcje wymagające pokrycia niepieniężnego przed zarejestrowaniem spółki. Wkładem mogą tutaj być rzeczy ruchome, patenty, nieruchomości. Są to akcje imienne, które są zatrzymywane w spółce i nie mogą zostać zbyte. Ich głównym zadaniem jest zabezpieczenie roszczeń o odszkodowanie za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania do wniesienia wkładu niepieniężnego. Jeżeli zaistnieją wątpliwości co do płynności finansowej danej spółki, można powołać biegłego rewidenta, który dokona badania sprawozdania finansowego i przedstawi wyniki dotyczące kapitału spółki.
Wraz z wniesieniem wkładów niepieniężnych do spółki, związana jest możliwość wystąpienia ryzyka zawyżenia wartości tych aportów, czyli w momencie, gdy za określoną wartość wkładów przyznaje się więcej udziałów. Odpowiedzialność za wniesione wkłady ponoszona jest przez wspólnika i członka zarządu solidarnie wobec spółki, nie natomiast wobec wspólników, czy wierzycieli. Odpowiedzialność, o której tutaj mowa nie jest odpowiedzialności o charakterze odszkodowawczym za szkodę, ale tylko i wyłącznie za daną wartość aportu. Ta odpowiedzialność została uregulowana przepisami kodeksu spółek handlowych art. 175.
Jeżeli wspólnik wnosi do spółki wadliwy wkład niepieniężny, który posiada wady fizyczne lub prawne (co powoduje obniżenie jego wartości), to według przepisów kodeksu spółek handlowych, taki wspólnik musi wyrównać różnicę pomiędzy wartością wkładu, która określona jest w umowie a wartością zbywczą, powodując tym samym powstanie odpowiedzialności wyrównawczej.
Jednak nie zawsze można wnieść do spółki wkład niepieniężny. W przypadku, gdy proces tworzenia spółki oparty jest na wykorzystaniu wzorca umownego na pokrycie kapitału zakładowego, nie można wnieść aportu. Dopuszczalnym działaniem jest jedynie wniesienie wkładu pieniężnego i to w ciągu siedmiu dni od dnia zarejestrowania spółki. Podobna sytuacja tyczy się obejmowania akcji przez subemitenta, które to mogą zostać objęte jedynie za wkłady pieniężne.