W przepisach Kodeksu pracy przewidziane są dwa rodzaje odpraw pracowniczych: odprawa rentowo-emerytalna i pośmiertna. W wielu zakładach pracy prócz tego przyznawane mogą być odprawy dla pracowników zwalnianych, które regulowane są przepisami ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników z marca 2003 roku. Na jakich zasadach funkcjonują poszczególne odprawy?
Odprawa rentowo-emerytalna
W momencie gdy pracownik kończy karierę zawodową i decyduje się na przejście na rentę czy emeryturę, od ostatniego pracodawcy będzie należała mu się odprawa emerytalna, gwarantowana na mocy Kodeksu pracy. Nie jest ona zależna od stażu pracy pracownika. Należy jedynie spełnić kilka warunków:
-
pracownik musi mieć prawo do emerytury,
-
pracownik zakończył stosunek pracy w związku z przejściem na emeryturę,
-
pracownik nie pobrał wcześniej odprawy.
Wysokość odprawy emerytalnej powinna odpowiadać jednomiesięcznemu wynagrodzeniu. Oblicza się ją tak samo, jak w przypadku świadczenia urlopowego. Na wyższą kwotę mogą liczyć np. urzędnicy państwowi i samorządowi, nauczyciele itp.
Odprawa pośmiertna
W momencie gdy pracownik zmarł w trakcie trwania stosunku pracy lub po jego zakończeniu, w okresie pobierania zasiłku z tytułu niezdolności do pracy w wyniku choroby, z mocy przepisów Kodeksu pracy bliskim zmarłego należy się odprawa pośmiertna. Wypłacana jest ona bez względu na to, gdzie doszło do zgonu, a wysokość uzależniona jest od staży pracy zmarłego.
Odprawa pośmiertna przysługuje rodzinie zmarłego pracownika, głównie współmałżonkowi, dzieciom czy rodzicom. Jej wysokość z kolei może odpowiadać:
-
jednomiesięcznemu wynagrodzeniu – przy zatrudnieniu krócej niż 10 lat,
-
trzymiesięcznemu wynagrodzeniu – przy zatrudnieniu powyżej 10 lat,
-
sześciomiesięcznemu wynagrodzeniu – przy zatrudnieniu dłużej niż 15 lat.
Odprawy pieniężne przy zwolnieniu pracownika
W zakładach pracy w niektórych przypadkach będą przysługiwały dla zwalnianych pracowników odprawy pieniężne. Będzie to funkcjonowało z mocy prawa w tych firmach, które zatrudniają co najmniej 20 osób. Taka odprawa jest w istocie rekompensatą dla za brak możliwości zarobkowania.
Warunkiem nabycia prawa do odprawy dla zwalnianego jest posiadanie przez niego statusu pracownika na podstawie umowy o pracę oraz utracenie zatrudnienia z winy pracodawcy. Może być to zwolnienie z wyłącznej inicjatywy pracodawcy lub za porozumieniem stron, choć wyłącznie wtedy, gdy przyczyna zwolnienia leży po stronie zatrudniającego. Odprawa może jednocześnie być należna przy zwalnianiu pracowników, którym pracodawca wypowiedział warunki pracy lub płacy, a pracownik nie zaakceptował nowych warunków.
Odprawy dla pracowników zwalnianych grupowo należą się, jeśli pracodawca zatrudniał co najmniej 20 pracowników i zdecydował się zwolnić w wymienionym okresie:
-
10 pracowników, jeśli zatrudnienie wynosi mniej niż 100 osób,
-
10 proc. załogi, jeśli zatrudnienie wynosi pomiędzy 100 a 300 osób,
-
30 pracowników, gdy zakład pracy zatrudnia co najmniej 300 osób.
Może dojść również do zwolnienia indywidualnego pracownika i będzie on miał prawo do odprawy, jeśli zwolnienie jest realizowane z przyczyn istniejących po stronie pracodawcy. W innych przypadkach odprawa nie będzie się należała.
Ile można otrzymać odprawy przy zwolnieniu?
Wysokość odprawy uzależniona jest od stażu pracy u danego pracodawcy oraz od wysokości jego wynagrodzenia. Jeśli chodzi o odprawę przy zwolnieniach grupowych, jej wysokość nie może przekroczyć 15-krotności minimalnego wynagrodzenia, jakie obowiązywało w dniu rozwiązania stosunku pracy.
Odprawa pieniężna dla zwolnionych przysługiwać będzie w wysokości:
-
jednomiesięcznego wynagrodzenia – jeżeli pracownik miał staż pracy u danego pracodawcy krótszy niż 2 lata,
-
dwumiesięcznego wynagrodzenia – przy stażu wynoszącym od 2 do 8 lat,
-
trzymiesięcznego wynagrodzenia – przy stażu wynoszącym ponad 8 lat.
Wypłata odprawy powinna nastąpić najpóźniej w dniu rozwiązania stosunku pracy.